اکنون نطفه جنین منعقد شده است.از اولین لحظهاى که نطفه جنین تشکیل و باردارى آغاز مىشود؛مسائل فراوانى بر روح و جسم جنین تأثیر مىگذارد. وظیفه پدر و مادر است که با شناخت آن مسائل، بهترین شرایط را براى رشد جسمى و روحى جنین فراهم کنند تا بتوانند فرزندانى بهتر و سالمتر داشته باشند.
سلامت جنین و مادر، به غذایى که مادر در زمان آبستنى مىخورد بستگى دارد. غذاى مصرفى مادر بر رنگ چهره،رنگ مو،رنگ چشم و بعضى صفات دیگر جنین تأثیر مىگذارد ولى چیزى که اهمیت بیشترى دارد سلامت مادر و کودک است. در حقیقت 80 درصد ناهنجارىهاى کودکان به مشکلات دوران حاملگى مربوط است و با مراقبتهاى لازم مىتوان از بیشتر اینگونه ناهنجارىها جلوگیرى کرد81.در این بخش مطالبى را در این باره خواهید خواند.
رژیم غذایى مادر در دوران باردارى
در قدیم عقیده داشتند که خوراک زن حامله باید دو برابر غذاى زنان دیگر باشد؛ البته درست است که زن حامله به مقدار بیشترى غذا احتیاج دارد ولى خوراک روزانه او نباید از حد معینى تجاوز کند. زیرا افراط در غذا نه تنها مفید نیست بلکه زیانآور نیز مىباشد. اهمیت و ارزش غذا بستگى به نوع آن دارد نه به مقدار آن.از طرف دیگر عدهاى فکر مىکنند که هرچه جنین ضعیفتر و لاغرتر باشد آسانتر به دنیا مىآید ولى امروزه این نظر رد شده است زیرا هر قدر یک زن بخواهد جنین خود را ضعیف کند خودش هم ضعیف مىشود و انسان ضعیف همانطور که انرژى و توان راه رفتن را ندارد؛ توان و انرژى زایمان را هم نخواهد داشت. زایمان؛ کار ساده و آسانى نیست؛ انرژى و نیرو مىخواهد و این نیرو آسان به دست نمىآید مگر اینکه در زمان آبستنى تغذیه خوب باشد.
باید بدانیم بزرگ یا کوچک بودن نوزاد ارتباط چندانى با مقدار و نوع غذاى مصرفى مادر ندارد و در این زمینه، توارث و بیمارىها بیشتر دخالت دارند.
در برنامه غذایى روزانه زن باردار علاوه بر غذاهاى قندى و چربى و نشاسته که حرارت و انرژى تولید مىکنند مواد دیگرى از قبیل ویتامینها و مواد معدنى باید باشد.این مواد براى بهکار انداختن قواى حیاتى و فعالیت سلولهاى بدن بسیار لازمند و کمبود آنها در بدن ایجاد ناراحتىهاى گوناگون مىکند.اصل مهم این است که مادر باید در دوران آبستنى غذاهاى تازه و طبیعى مانند سبزىها و میوهها مصرف کند و تاجاییکه مىتواند از مصرف خوراکىهاى مصنوعى مانند سرخ کردنىها و شیرینىها وغذاهاى شور پرهیز کند.82
خوراک روزانه زنان باردار از نظر اهمیت و ارزش غذایى به چند گروه تقسیم مىشود:83
گروه اول:
شیر و لبنیات شیر کامل ترین و سالم ترین غذای طبیعی است.شیر دارای کلسیم و فسفر و ویتامین های آ و ب است که برای استخوان بندی و دندان جنین بسیار ضروری است.
همچنین شیر، بهخاطر داشتن پروتئینى که به راحتى هضم و جذب مىشود، براى ساختن نسوج و بافتهاى بدن لازم است.
میزان مصرف شیر؛ روزانه یک لیتر است که مىتوان آن را سرد یا گرم، ساده یا با کاکائو نوشید.اگر شیر به تنهایى استفاده شود، چاق نمىکند، ولى اگر همراه با مواد دیگر نشاستهاى و قندى مصرف شود چاقکننده است.
پنیر و ماست هم از بهترین غذاهایى هستند که مىتوانند جانشین شیر شوند.
کمبود کلسیم در زنان باردار موجب پادرد،کمردرد و شکستن استخوان و در کودک موجب نرمى استخوان مىشود.چون شیر و فراوردههاى آن چرب است بهتر است مادر باردار از شیر و فراوردههاى شیرى کم چربى استفاده کند.84
گروه دوم:
سبزىها مانند اسفناج،نخود فرنگى، انواع کلم، هویج، سیبزمینى، کاهو، ذرت، خیار، قارچ، پیاز، ترب، چغندر، بادمجان، کدو، و سایر میوههاى فصلى.
این سبزىها علاوه بر ویتامین و مواد معدنى داراى سلولوز هم هستند که از یبوست -که در دوران باردارى شایع است - جلوگیرى مىکنند.
مرکبات و گوجهفرنگى سرشار از ویتامین C هستند. احتیاج مادر به ویتامین C در زمان باردارى دو برابر مىشود و باید حتماً مصرف شوند.85 ویتامینC در اثر ماندن و پختن از بین مىرود بنابراین مادر باردار باید میوه و سبزىهاى تازه مصرف کند.86
سبزىهاى داراى برگ سبز تیره(مانند گل کلم واسفناج)منبع خوبى براى اسید فولیک هستند.اسید فولیک براى رشد سیستم عصبى جنین خصوصا" در هفتههاى اول باردارى بسیار لازم است.
در کل باید گفت میوهجات و سبزىهاى خام و تازه در لطافت پوست و زیبایى مادر و فرزند، تأثیر فراوان دارند.خوردن همه روزه انگور و سیب توصیه مىشود.
گروه سوم:
مواد پروتئینى،گوشت قرمز و سفید (مرغ، ماهى) و تخممرغ
یک عدد تخممرغ براى زن باردار هر روز صبح غذاى خوبى است زیرا در زرده تخممرغ مقادیر زیادى آهن و ویتامین وجود دارد و آهن یکى از مواد اصلى تشکیلدهنده خون است.
در ماههاى آخر باردارى مادران مقدار زیادى از آهن را به جنین منتقل مىکنند و در نتیجه بسیارى از آنان مبتلا به کمخونى مىشوند؛از طرف دیگر جنین مقدار زیادى از آهن را در کبد خود ذخیره مىکند تا براى چند ماه بعد از تولد که تنها از شیر تغذیه مىکند از ذخیره آهن براى رفع احتیاجات خود استفاده کند؛بدین ترتیب اهمیت آهن براى سلامت مادر و جنین روشن مىشود. البته امروزه پزشکان براى اطمینان، قرصهاى آهن را براى مادران باردار تجویز مىکنند.قرص آهن بهتر است همراه با غذا یا آب مصرف شود تا زن باردار به یبوست دچار نشود.87
گوشت گوساله، گاو، گوسفند براى زنان باردار مفید است. ماهىها هم خوب هستند 88بهشرط اینکه تازه باشند (ماهى شور مناسب نیست) جگر هم به علت داشتن آهن و مس براى مادران باردار مفید است.اگر گوشت همراه با خوراکىهاى داراى ویتامین ث مصرف شود مقدار بیشترى از آهن آن جذب بدن مىشود.89
گروه چهارم:
نان، جوانه گندم، حبوبات
چون نان در معده تخمیر مىشود نباید بیش از 200 گرم در روز خورده شود. نانى که از آرد گندم و سبوس آن تهیه مىشود به رنگ زرد و مایل به قهوهاى است و ارزش غذایى و ویتامین زیاد دارد ولى نانى که از آرد سفید به دست مىآید از آنجا که سبوس ندارد ارزش غذایى کمترى دارد زیرا سبوس گندم مقدار فراوان آهن و ویتامینهاى مختلف از گروه ب و ای دارد و تقریباً 90 درصد ویتامینهاى گندم در پوست گندم (سبوس گندم) است. کمبود ویتامین ب در انسان
، سبب ناراحتىهاى اعصاب، کماشتهایى و حالت تهوع و اختلالات گوارشى و کمبود ویتامین ب و ای در نیمه اول باردارى سبب سقط جنین و در نیمه دوم باردارى سبب نقص در سلامت نوزاد مىشود.
پیاز خام یکى از خوراکىهاى ضدمیکروب است و در هضم غذا مخصوصاً مواد نشاستهاى اثر نیکو دارد. حتماً هنگام مصرف برنج، پیاز مصرف کنید تا به کمبود ویتامین ب دچار نشوید. در ضمن بهتر است برنج را بهصورت آبکش شده مصرف کنید